Η ατοπική δερματίτιδα ή αλλιώς ατοπικό ή βρεφικό έκζεμα είναι μια χρόνια, κνησμώδης, φλεγμονώδης νόσος του δέρματος που εμφανίζεται κυρίως στην παιδική ηλικία και έχει πορεία με εξάρσεις και υφέσεις.

Η πάθηση εκδηλώνεται με επαναλαμβανόμενα επεισόδια φλεγμονής του δέρματος και έντονου κνησμού και χαρακτηρίζεται από περιόδους έξαρσης και ύφεσης (κατά τη διάρκεια των οποίων το δέρμα εμφανίζει φυσιολογική εικόνα.

Το έντονο αίσθημα κνησμού μπορεί να προκαλέσει και δευτεροπαθείς μολύνσεις από βακτήρια ή μύκητες, οι οποίοι μπορεί να εισβάλλουν στο τραυματισμένο λόγω του ξυσίματος δέρμα.
Η ατοπική δερματίτιδα μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε περιοχή του σώματος, αλλά ορισμένες περιοχές προσβάλλονται συχνότερα από άλλες.
Στα παιδιά η ατοπική δερματίτιδα συνήθως εμφανίζεται ως ένα εξάνθημα στην περιοχή του προσώπου πριν επεκταθεί στα χέρια και τα πόδια.

Τα μεγαλύτερα παιδιά και οι ενήλικες είναι πιθανόν αρχικά να παρατηρήσουν ερυθρές, ευαίσθητες περιοχές του δέρματος πίσω από τα γόνατα, στους αγκώνες ή στο λαιμό, τους καρπούς, τους αστραγάλους και τα χέρια.

Επίσης μπορεί να προσβληθεί το δέρμα γύρω από τα φρύδια και τα μάτια.
Εμφανίζεται συχνότερα στις κρύες χώρες και κατά την πρώτη παιδική ηλικία. Μόνο σε ένα μικρό ποσοστό η έναρξη της νόσου γίνεται μετά την εφηβεία.

Η θεραπευτική αντιμετώπιση της ατοπικής δερματίτιδας στοχεύει καταρχάς στην ενυδάτωση του δέρματος με μαλακτικά, ώστε να καταπολεμηθεί η ξηροδερμία η οποία ευθύνεται για τον έντονο συνοδό κνησμό.
Στη συνέχεια χορηγείται φαρμακευτική αγωγή, πάντα με την παρακολούθηση του δερματολόγου, όπως αντιϊσταμινικά για τον έλεγχο του κνησμού, αντιβιοτικά για την καταπολέμηση των δευτερογενών λοιμώξεων και τοπικά κορτικοστεροειδή (σε μορφή κρέμας ή αλοιφής) ή τοπικούς αναστολείς για τον έλεγχο της νόσου.

Η ατοπική δερματίτιδα που ελέγχεται με σωστή καθημερινή ενυδατική φροντίδα και με την κατάλληλη θεραπεία όταν υπάρχει έξαρση, δεν είναι πάθηση επικίνδυνη για τη ζωή του ασθενούς. Μπορεί να επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα ζωής λόγω του κνησμού και των εξανθημάτων αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι απειλητική για τη ζωή.